Page 4 - Gazeta AFP

E enjte, 12 tetor 2017 224
INTERVISTE

eputeti Endri Hasa, me
profesion inxhinier
elektronik, është ndër
Dnjerëzit që janë marrë
më thellësisht me zbërthimin e idesë
së votimit elektronik, e cila është
paraqitur si kusht nga Partia
Demokratike për reformën zgjedho-
re. Nga viti 2014 është drejtues i
departamentit për Shoqërinë e
Informacionit dhe anëtar i Kryesisë
së PD-së. Në intervistën për "Alba-
nian Free Press: ai zbardh propo-
zimin e Partisë Demokratike për
votimin elektronik: Votim në qendra
votimi, nëpërmjet një makinerie që
do të garantojë funksionimin e ENDRI HASA:
printon votën, e cila depozitohet
automatikisht në kuti. Deputeti Hasa
shpjegon arsyet pse kjo mënyrë
votimi, sipas analizës së bërë në PD,

sistemit dhe evitimin e problemeve
teknike dhe politike. Votimi elektronik, ja detajet

Intervistoi për Albanian Free Press:
Alket Aliu
e propozimit të opozitës
Zoti Hasa, Partia Demokratike ka vendosur
një kusht: Votimin elektronik. Si lindi kjo ide dhe
cilat janë problematikat e proceseve zgjedhore
të kaluara që mendoni se mund të evitohen
nëpërmjet elektronikës?
Po është e vërtetë që Partia Demokratike ka të dhëna mbi pamjen e personit. e gishtave. Tjetër problematikë e hasur Njerëzit që do të bëjnë Vetingun, u zgjodhën me
hapur diskutimi për të përdorur një sërë Identifikimi biometrik na shkëput nga karta gjerësisht, ku janë dhe raste të një votim elektronik të fshehtë nga Kuvendi, me
instrumentesh teknologjike në votim, që në vetvete. Karta e identitetit u bë në vitin 2009, mediatizuara të njerëzve që u është një sistem ad hoc për këtë proces, i bazuar në ligj
përmblidhen nën termin e votimit elektronik. dhe ishte një zhvillim shumë i madh, mbajtur karta e identitetit për të mos dhe në Kushtetutë, sepse ishte parashikuar që të
Përdorimi i teknologjisë në zgjedhje në Shqipëri krahasuar me certifikatat. Mundësia për të votuar. Nuk mund të ndodhë më, sepse ishte një votim i tillë. Pra, është e qartë që s'është
nuk është tabu. Edhe në të shkuarën ka patur falsifikuar një certifikatë ishte shumë më e ty nuk do të duhet karta e identitetit për të tabu. Përderisa bëhet në Kuvend, të bëhet dhe në
iniciativa për të digjitalizuar procese të caktuara. madhe. Karta e minimizoi shumë. Por edhe te votuar. Ti vjen, voton dhe sistemi të popull.
Si për shembull videoregjistrimi i numërimit, për karta ka patur diskutime për zgjedhjet. regjistron që ke votuar. Prandaj pjesë Le të kthehemi edhe një herë tek
të shkuar më tej, ku mund të sjellim shembullin e A i verifikon komisioneri të gjithë thelbësore e idesë sonë për problematikat e procesit. Deri tani folëm për
vitit 2013, kur teknologjia e miratuar që në kodin e elementet e sigurisë së një karte votimin elektronik është pjesën e identifikimit...
vitit 2012, u përfshi si projekt-pilot në zgjedhje. apo jo? A e sheh mirë foton apo identifikimi biometrik. Kalojmë tek pjesa e votimit. Përveç faktit që
Fatkeqësisht, dështimi i dy projekteve të vitit 2013, jo? Ndërsa pajisja nuk gabon A mund të hapë ky lloj lehtëson shumë menaxhimin mbrapa, pasi në
jo për shkak të teknologjisë, është përdorur për të në identifikimin biometrik. Kemi votimi debatin e fsheht- momentin që votohet elektronikisht edhe
anatemuar përdorimin e teknologjisë në zgjedhje. gjithmonë e më shumë ësisë së votës? numërimi është i thjeshtë, se votimi elektronik në
Edhe sot debatet dhe diskutimet kanë rifilluar. Por aeroporte në botë që ofrojnë Ka nga ata që mund vetvete krijon mundësinë e thjeshtimit edhe
ne jemi të mendimit, dhe është një mendim kalimin pa personel policor, të thonë se identifikimi i vizualisht të asaj që sot është fleta e votimit, mund
tashmë i konsoliduar, që përdorimi i teknologjisë thjesht nëpërmjet të faktit që ti votove, duke të hapë mundësi të reja për diskutim për mënyrën
në zgjedhje në Shqipëri është plotësisht i mundur. dhënave biometrike. Kjo qenë në të njëjtën pajisje e votimit, jep mundësinë në qoftë se ke votime
Le ta fillojmë bisedën me çështjen e nuk ka filluar për shtetasit që mban votën, hap me më shumë se një fletë që të vazhdosh procesin
identifikimit biometrik, që është pjesë integrale e tanë, por ka filluar për debatin e fshehtësisë e votimit për të gjithë çështjet njëra pas tjetrës dhe
asaj që ne e mendojmë si votim elektronik. shtetasit atje, sepse kjo së votës. Teknikisht dhe na jep një mundësi të madhe për demokratizimin
Identifikimi biometrik do të na lehtësonte është një mënyrë unike e teknologjikisht është dhe përfshirjen lehtësisht të më shumë çështjeve
shumë nga problematikat dhe do të eliminonte identifikimit. diçka e tejkaluar, sepse në votim.
një sërë problemesh që janë bërë gangrenë për Po cilat janë konkr- sistemet janë të tilla, me Sot të merr frika në qoftë se do të kërkosh një
procesin zgjedhor në Shqipëri. Ka çështje nga etisht problematikat që enkriptime dinamike të referendum, aq më tepër nuk ka ekzistuar kurrë
më të ndryshmet. Që tek fakti i bojës matrikuluese, evitohen në procesin e dyfishta, për të cilat çdo në Shqipëri një referendum për çështje lokale.
që është përmendur edhe në raportin e fundit të votimit me identifikimin palë teknike do të ishte Në qoftë se ti ke një teknologji të lehtë të votimit,
OSBE/ODIHR-it. Është lyer apo s'është lyer gishti. biometrik? më se e qetë, thjesht duke edhe referendumet dhe konsultimet publike
Fshihet apo nuk fshihet boja. Në momentin që Edhe në rastin e votimit, përmendur protokollet e organizohen shumë thjesht.
një zgjedhës identifikohet në mënyrën biometrike, teknologjia lejon që të verifikosh në caktuara, dhe pa hyrë në detaje Një problematikë tjetër që evitohet është i
nëpërmjet shenjës së gishtave, ky diskutim merr radhë të parë identitetin dhe që një të mëtejshme teknike. Po, fundja ashtuquajtur "efekti karuzel", pra që një zgjedhës
fund. person të votojë në mënyrë unike, fare, këto janë dhe procese që del me një fletë votimi nga një qendër votimi dhe
Por ne të gjithë kemi kartat e identitetit apo sepse nuk mund të votojë dy herë po i sot ekzistojnë në botë por edhe kjo fletë vazhdon dhe qarkullon duke u plotësuar
pasaportat... njëjti person dhe i vë kapak kësaj në Shqipëri, për shembull votim paraprakisht. Zgjedhësi merr fletën e votimit të
Identifikimi biometrik që flasim nuk ka lidhje historie. Në qoftë se dikush mund të elektronik edhe të fshehtë, në rast plotësuar, e hedh në kuti dhe të sjell fletën e bardhë
me përdorimin e kartës së identitetit. Për shtetin tentojë ta bëjë, sistemi nuk do ta lejojë, nevoje, bën Kuvendi i Shqipërisë që plotësohet për një zgjedhës tjetër. Kjo
shqiptar, të pasurit e të dhënave biometrike të një por edhe po e tentoi është shumë e prej vitesh. Pse ai që bëjnë problematikë evitohet në procesin elektronik,
shtetasi, ka të bëjë me faktin që ai individ ka thjeshtë për ta ndjekur penalisht. Nga ana deputetët atje quhet i fshehtë me sepse nuk ka fletë votimi.
prodhuar njëherë kartë identiteti. Pra, që nga ai tjetër ky identifikim eviton probleme të tjera: teknologjinë e vjetër? Se ka vite Evitohet gjithashtu edhe një kosto shtesë, që
moment, shteti shqiptar i ka të dhënat biometrike Eviton votimin familjar, votimin në grupe. që është aty. Po i njëjti votim që janë fletët e votimit, por edhe infrastruktura e pafund
të shtetasve. Të dhënat e çdo qytetari janë të Janë problematika të pasqyruara shpesh është në sallë, ka një mënyrë që me komisionerë, pasi makinat eliminojnë një
depozituara bashkë me shenjat e gishtave dhe, dhe në raportet ndërkombëtare, por janë fshihen gishtat kur votojnë dhe shumicë njerëzish.
që nga ai moment, të dhënat administrohen për gjëra që edhe ne i kemi hasur në terren. Ka sistemi nuk e nxjerr kush votoi, Teknologjia duhet vendosur e para në reformë,
llogari të Ministrisë së Brendshme nga zona të ndryshme, kryesisht zona të thella, nuk e prodhon atë dokument. sepse lejon lehtësisht diskutimet edhe për të parë
koncesionari i kartave të identitetit dhe i ku ka ceduar në shumë raste dhe struktura Ka funksionuar edhe mënyra të tjera të sistemeve të votimit, sepse heq
pasaportave, shoqëria ALEAT, e cila ka mundësinë e njerëzve aty, në qendrën e votimit. sistemi për të votuar anëtarët disa barriera teknike që i ka votimi me fletë, sikurse
të japë të dhëna që të përdoren edhe nga organet Edhe në raportin e OSBE së këtij viti e Vetingut, pranë Kuvendit të mund të jenë listat e hapura apo edhe ndryshime
e tjera ligjore, në rast nevoje. Sistemi është i tillë thuhet se ka firma që duken të ngjashme, Shqipërisë, u votua në të tjera të sistemit. Çfarëdolloj sistemi të jetë,
që shkon edhe më tej se kaq, pasi të dhëna sikur janë të bëra nga një dorë. Kjo nuk korrik. Me një sistem mazhoritar apo proporcional.
biometrike konsiderohen edhe fotot p.sh., që janë mund të ndodhë me identifikimin me shenjat elektronik të fshehtë. Në zgjedhjet e kaluara, PD identifikoi si prob-