Page 7 - Gazeta AFP

E martë, 13 mars 2018 137
E martë, 13 mars 2018
E premte, 9 shkurt 2018
SPORT
DOSSIER
www.albanianfreepress.al
INTERVISTA/ Flet Hasan Luçi, ish-zbulues politik i Shqipërisë në Francë: Zënka me Sulo Gradecin, donte t'i firmosja faturën e një blerje që s'e kisha parë

Në këtë pjesë të dytë të CITIMI
rrëfimit të tij të posaçëm për
Sharl de Goli, ka thënë për Enver Hoxhën:
"Albanian Free Press", ish-
zbuluesi politik i Shqipërisë në "Enver Hoxha është lideri më patriot në Europë. Falë
Francë, Hasan Luçi, flet luftës, mbrojtjes e ndërtimit të atdheut të tij, ai meriton
respekt. Askush më shumë se ai nuk e meriton thënien:
kryesisht mbi marrëdhëniet e tij
"Lavdia shkon tek ai që nuk e kërkon !"
me të besuarin e Enver Hoxhës,
Sulo Gradecin. Por edhe sendet
specifike që Enveri kërkonte, si
edhe debatet për blerjet të cilat
nuk gjendeshin. Sipas Hasanit,
grindja e parë me Sulon u bë se
ai i kërkoi të firmoste një faturë
për një shumë të vogël, por duke
qenë se nuk kishte qenë i
pranishëm kur ishte blerë malli,
ai nuk e firmosi. Në fakt,
diplomacia ishte mbulesë për
rolin e tij si zbulues politik i "Si ia zgjidhja rrobat Enverit në
atdheut...

Intervistoi për "Albanian Free Press":
Paris, çakmakët i donte prej floriri"
Albert Zholi

(Vijon nga numri i kaluar) vajtëm në kafe dhe e qerasa, ndërsa ai turfullonte por Dh. Lamani s’e mori dot lavdinë që shpresoi.
S dhe si i blije, pasi ai vishej mjaft bukur. në hundë, sikur ishte në ndonjë lëmë shirje dhe e S’mund të them me saktësi nëse qe ose jo ai zëri "Enveri s’ka qenë vetë
POHIMI
tofrat e rrobave për Enverin, ku
i Enver Hoxhës që u paraqit në Tiranë.
bezdisnin pluhurat e purtekave, që shinin grurin.
Stofrat i blija sipas mostrës që më
Keni trajtuar edhe disa herë blerjen e
Ai e gjeti kollaj firmën e tretë, Haxhi Taga e ndonjë
dërgonin apo sillte Sulo. Kur s’gjeja të njëjtën
mostër, në Paris të jepnin copa të vogla stofi, se tjetër. Kjo gjë më ndodhi edhe me mjekët kur blinin çakmakëve për Enver Hoxhën. Ku ishte e për kurim në Francë"
ilaçe, por edhe atyre ua firmosa faturat vetëm kur
veçanta e tyre?
shpesh s’arrija të vendosja. Kulmi ishte kur isha i pranishëm në blerje në farmaci, paçka se Vërtet, njëherë bleva dy copë të shtrenjtë, floriri
shkoja ta blija, por përsëri për të marrë një copë s’i dija porositë saktë; të paktën i shikoja me sy. dhe që peshonin rëndë, se ashtu i pëlqente ai. etëm Enver Hoxha s’ka qenë vetë për
tjetër si mostër, sipas kërkesës, që t'i mbushej Kishte kërkesa që s’plotësoheshin; për ç’arsye? Njëherë, njëri prej tyre m'u kthye dhe e ndërrova Vkurim në Francë, por mjekët e shquar
mendja për ta blerë ose jo. Ç't'i bësh detyrës, kur Enver Hoxhës i blija edhe fletore shkrimi me me një model tjetër. Pas disa kohe, m'u kthyen francezë të përzgjedhur nga mjekët tanë dhe
të zë rrota bishtin?! ngjyra të ndryshme, me vija të gjera, me kuadrate njëri pas tjetrit për t'i riparuar. Megjithëse qe jo e ata francezë, erdhën në Tiranë për ta trajtuar.
Për të gjitha blerjet, mbaje shënime, llogari ose jo, në të cilat, ai shkroi ditarët dhe veprat. Bleva lehtë kjo punë, dyqani ku i kisha blerë i mbajti disa Ai ka qenë në Francë pas çlirimit më 1946
apo fatura, a merrje lekë me dokumente? edhe diktofonë. Hysni Kapoja hodhi idenë t'i blinim ditë dhe m'i ktheu të riparuar. Por nuk shkoi gjatë në Konferencën e Paqes, kur e kanë mbro-
Mbaja llogari të veçantë dhe shënime, që i këto edhe për të tjerë anëtarë të Byrosë, por siç dhe erdhi Suloja e kërkuan çakmakë të rinj dhe i jtur kryesisht komunistët shqiptarë të mër-
kam edhe sot, duke i mbajtur qëllimisht se nuk duket, për arsye shpenzimesh, s’e vuri në jetë. bleu, por unë nuk i pashë. Më vonë shikoja se ata guar, veç grupit shoqërues shqiptar dhe org-
dija ç’mund të pëlciste ndonjëherë. Dhe vërtet, Në fakt, kam dëgjuar me veshët e mi, kur më kanë çakmakë të hequr nga përdorimi i Enverit, i aneve të sigurimit qeveritar francez që mbro-
kur u mor në hetuesi e doli në gjyq Sulo Gradeci, treguar si shkruanin të tjerët për ta dhe vetëm sa përdorte Suloja. Vlen të shënoj se në një rast, nin pjesëmarrësit e asaj konference etj.,
mua më shkoi mendja se do të më thërrisnin si vinin firmën. Kështu më ndodhi edhe mua. Në shoferi ynë Stavri Zoraqi që kishte guxim të zinte sipas praktikës diplomatike botërore. Franca
dëshmitar, por kjo nuk ndodhi. Isha kurioz të dija veprën "Rreziku anglo-amerikan për Shqipërinë", me dorë çdo gjë dhe ta hapte, riparoi njërin mbante në tërësi marrëdhënie normale me
pse?! Këtë e mësova në tetor 1999 në Tiranë, kur unë kam shkruar pjesën për veprimtarinë e çakmak, por nuk vazhdoi gjatë. Ai hapte edhe ra- Shqipërinë, si e ngarkuar për ndjekjen e
isha me mikun tim Pëllumb Tare, kryeredaktor i reaksionit shqiptar të jashtëm. Materialin ma kërkoi dio, televizor, magnetofon etj., e kishte borxh të situatës në Shqipëri dhe për interesat e saj
gazetës "Labëria", ku shkruaja artikuj. Ky më njohu Selim Beqiri, të cilit pasi e përgatita, ia dorëzova nxirrte të tepërt ndonjë vegël dhe prapë aparati të të veçanta të frankofonisë për influencë
me vëllanë e vet Rustemin, të cilin e njihja si fytyrë, dhe u habita kur e lexova të plotë, pa hequr as një punonte. Ai u bë legjendar për këtë cilësi. E kulturore, meqenëse vendi ynë fliste frëngj-
por s’e dija se qenkëshin vëllezër, paçka se presje në këtë vepër të Enver Hoxhës. Kopjen e kundërta e tij ishte shoferi Shyqyri Uba, të cilin isht në organizatat ndërkombëtare, kishte një
ngjanin në tërësi. Kur Pëllumbi i tha se kush isha, materialit e ruaj ende sot, së bashku me atë kopje Stavri s'e përfillte fare, se njëherë Shyqyriu i dha katedër të frëngjishtes në Tiranë dhe një të
Rustemi tha se më njihte shumë mirë, por të njëjtë që ma ktheu edhe Selimi, pasi kishte edhe rastin ta tallte. Sa e kishim blerë veturën gjuhës shqipe në Gjuhët lindore në Paris,
sidomos kur bëri revizionimin, si kontrollor i shte- mbaruar punë, pasi nuk jepja asgjë pa mbajtur "Citroen", breshkë e modës, siç i thoshim, se kishte një shoqatë miqësie lidhur me PKF
tit të llogarisë së Sulo Gradecit. Pa e lënë të më kopje. Dhe meqë jemi te Enveri edhe te Suloja, ngrihej lart kur ecte. Në kohën që ai shëtiste në deri në vitin 1961, pastaj vijoi tjetra më e fortë
shpjegonte, nxitova dhe i thashë se prisja të më me këtë të fundit më ndodhi edhe kjo gjë: gabimisht rrethinat e Parisit me H.Kapon e J.Malon, vetura iu e më pluraliste. Në vitet'60-'70 u rrit numri i
thërrisnin si dëshmitar. "Këtë të mirë e ke nga në llogarinë e tij, kisha futur një faturë prej 60 prish dhe ata nuk u kthyen me një mjet tjetër, por shkëmbimeve kulturore (studentë e pasu-
unë,-vijoi ai,-se ti ishe në rregull me llogaritë. Ato frangash të një të malli tjetër. Suloja ma ktheu me pritën sa vajtëm dhe i morëm. Shyqyriu kishte niversitarë, lektorë e studiues), ndërsa ma-
i gjetëm edhe në Paris në ambasadë të hedhura shënimin se nuk i takonte atij. Iu përgjigja duke i gabuar se ai s’dinte se "Citroeni" kishte një marsh rrëdhëniet tregtare ecën si breshka për arsye
në një papafingo, ku kishin shpëtuar nga dëmtimi kërkuar të falur dhe e falënderova se edhe unë e më tepër, ndaj bëri manovrim të gabuar. Shyqyriu politike dhe jo se s'kishte kushte për tregti
edhe i minjve, për çudi. Të lumtë", shtoi në fund. kërkoja për t'i çuar llogarinë tjetrit, por s'gjeja kalonte edhe në dritë të kuqe, se nga mallrash e mineralesh. Shkurt, gjeopolitika
Unë u mburra me fjalët: "unë zbatoj parullën e faturën. Ndaj shpëtova edhe nga pagesa lodhja e zinte gjumi. Kur ne i bëmë e kohës, kushtëzoi edhe marrëdhëniet dhe
vjetër labe: po s'je i zoti të fshehësh, mos vidh, nga xhepi. Çudi si s'bënte gabim të tillë vërejtje, ai thoshte: shyqyr që sjelljet e dy qeverive mes dy vendeve.
apo harami harrëm bëhet!" Qeshëm se paskë- ai, kur kishte fatura më shumë se unë?! shpëtoi! Këtë fjalë ia mori avaz
shim qenë të tre me këtë kut: ndershmërinë! Në një bisedë më keni thënë që u edhe Beqir Balluku se Shyqyriu
Je grindur ndonjëherë me Sulo Gradecin? vutë në kërkim të zërit të Enver Hoxhës, e përdori 2-3 herë kur bënte shteti të bënte kujdes që marrëdhëniet me
Në fillim, Suloja kujtoi se do t'i shkoja sipas të inçizuar në Francë nga gazeta e muhabet me të. "Dëgjoni Shy- Francën e Italinë t'i mbante në një kurs të veçantë
mënyrës së tyre (shoqëruesve të Bllokut, një pjesë PKF-së "Hymanite". E gjetët? qyriun, - qesëndiste Beqiri, - kur pavarësisht vepronin kundër Shqipërisë në NATO,
e të cilëve bënin ngrënie si ariu e jo si miu). Grindja Në fakt, Remzi Përnaska gjeti diçka bën shyqyr, se ...". BE, Këshillit të Evropës. Franca qe një vend i
e parë me Sulon u bë se ai më kërkoi të firmosja mbi një minutë, por kur kjo punë bëhej Shpesh në tranzicionin domosdoshëm për propagandën shqiptare
një faturë për një shumë të vogël, por unë s'kisha më mirë në rrugë private. Dh. Lamani bëri demokrat është shkruar se (shtypi, revistat, librat, lidhjet me diasporën ekono-
qenë i pranishëm kur ishte blerë malli dhe nuk e një ndërhyrje zyrtare që të merrte lavdërimet Enveri paska patur marrëveshje mike shqiptare, kosovare, çame, arvanitase e arb-
firmosa. "S'ka gajle, - tha Sulua, - se ishim ne të dhe e prishi punën. Jo vetëm kaq, por sekrete me Francën, për të mbaj- ëreshe), filmi, grupet sportive, kalimi i delega-
dy (ata kishin firmosur), por tani kërkohet edhe neve na akuzoi si fajtorë. Ndërhyrja e tur të hapur dritaren franceze për cioneve në SHBA, Europë etj., grupe turistike etj.
firma e tretë, sipas rregullores financiare". Unë Sulo Gradecit me grupin e vet veprime të veçanta, si vendo- Lidhjet kryesore me diasporën ekonomike,
ngula këmbë përsëri i prerë dhe u thashë: "Më që shkuan edhe në univer- sje të banesave atje, taki- Shqipëria i bënte përmes ambasadës së Parisit
falni, por unë e kam parim të vjetër apo huq timin sitetin e Monpelies, ku meve sekrete etj., si dhe me atë në Amerikën Veriore e të Jugut, Kanada,
dhe të zanateve të mia: pa parë me sy nuk firmos pati studiuar Enver ambasadat e të 2 ven- Australi, Zelandë e Re, Afrikë, Lindjen e Mesme
asgjë, le të jetë kush të dojë". "Pse trembesh?!, - Hoxha s’u dha rezul- deve, në Tiranë e Pa- derisa u hapën ambasadat. Po kështu, prej andej
theksoi Suloja i nervozuar, - hënë, - duke përpëlitur tate. Ne s’patëm ris, paskan pasur kontrollohej edhe mërgata politike dhe bëheshin
sytë dhe fërkuar hundën mashalla, - këto janë pasoja direkte, status të veçantë! përpjekje për zgjerimin e lidhjeve tregtare. Një
blerë për ata, - shtoi ai. "E kotë, Sulo, - i thashë, - pasi e shpjeguam Është e vërtetë? veçanti qenë edhe marrëdhëniet me partitë e
nuk firmos, gjej ndonjë tjetër". Kjo na hidhëroi të çështjen me arg- Ishte normale organizatat m-l dhe shoqatat e miqësisë që
dyve, por për motive të ndryshme. Megjithëkëtë, umente bindëse, Hasan Luçi në diplomaci, që mbështesnin Shqipërinë e re në Perëndim.

CYAN MAGENTA YELLOW BLACK